25 april 2014 - De luxe van schoon drinkwater

Vlak voor de eerst koningsdag van deze eeuw, denk ik terug aan het legendarische Oranjefeest in bar Sasha’s in Shanghai, met de wodka-jus fontijn. De meeste gasten waren uitgedost met oranje boa’s en droegen rood-wit-blauw. Sommigen kwamen verkleed als ouderwetse PTT postzak. In polonaise dansten we rond op de tonen van Nederlandse golden oldies. En was het glas leeg, dan hing je het gewoon even onder de fontijn. Beter kon haast niet.
Dat ging een uur goed en daarna kon ik opeens niet meer lopen. Dat was me nog nooit overkomen. Hoe het Oranjefeest is geëindigd weet ik alleen nog maar van horen zeggen.
Alleen the day after staat me nog helder bij. Ik had de meest venijnige kater ooit en lag roerloos in bed, in een pikdonkere kamer. Mijn zoons dachten dat ik ernstig ziek was en hadden veel medelijden; Bert wist beter. De stekende hoofdpijn en misselijkheid gingen uiteindelijk over; zo niet de schaamte over de snelle ineenstorting. Totdat ik een aantal vrienden sprak die ook een etmaal in een donkere kamer hadden doorgebracht na het feest.
‘De Wodka was fake,’ concludeerde een medeslachtoffer, met kennis van zaken. ‘Je moet in China eigenlijk nooit sterke drank nemen als je niet kan zien of die uit een merkfles wordt geschonken. En dan nog moet je maar hopen dat het geen nepper is. Alles, echt alles wordt hier vervalst. Het was gewoon vergif!’
Sindsdien heb ik in China alleen nog maar bier gedronken, uit flesjes die voor mijn neus werden geopend. Of water uit verzegelde flessen. Daar kon moeilijker mee worden gesjoemeld. Bovendien kostte dat slechts 5 cent.

Luxe
Maar voor honderden miljoenen Chinezen, die van een paar dollar per dag moeten rondkomen, is zo’n simpel flesje nog altijd een luxe. Zij zijn vooral aangewezen op leidingwater dat vaak rechtstreeks afkomstig is uit de sterk vervuilde rivieren. Met alle gevolgen van dien.
De New York Times publiceerde onlangs een mooi essay van de Chinese schrijver Sheng Keyi, die beschreef wat deze vervuiling betekende voor het plattelandsdorp Huaidehua (wie kent het niet...) waarin hij opgroeide.
Ooit was het een liefelijke plek, gelegen aan de Lanxi rivier. Nu behoort het tot een van de 200 kankerdorpen van China. Sheng Keyi ziet een rechtstreeks verband met zwaar vervuild drinkwater. De meeste patiënten krijgen kanker aan hun ingewanden, slechts een klein aantal geneest.

Sheng Keyi herinnerde zich het ooit kristalheldere water in de Lanxi, dat hij dronk op weg naar school en waarin je tot op de bodem de vissen kon zien zwemmen. Hij herinnerde zich de vele lotusbloemen, en de bladeren die ze plukten omdat ze als een hoedje beschermden tegen de zon. Maar alles veranderde door de snelle economische vooruitgang. Jarenlang konden chemische fabrieken en cementfabrieken langs de rivier - en boeren die pesticiden gebruikten - ongestoord hun afvalwater lozen in de Lanxi. Wat nu nog rest is een levensloze, giftige stroom met veel te hoge percentages ammoniak, zink en lood. Wie zo gek is er een duik in te nemen, zit meteen onder de rode pukkels.
Sheng Keyi publiceerde een blog over de alarmerende kwestie, op de populaire site Weibo - de meest effectieve manier om een onderwerp onder de aandacht te brengen in een land met ruim 300 miljoen microbloggers. Daarna werd het dorp druk bezocht door journalisten en milieudeskundigen. En kondigde de overheid harde maatregelen aan.

Vervuiling op grote schaal
De waterproblemen zijn echter niet alleen voorbehouden aan het platteland. Volgens officiële Chinese cijfers is slechts in drie procent van de Chinese steden het water in de grondwaterreservoirs schoon. De rest van de steden drinkt ‘vervuild’ tot ‘zwaar vervuild’ water, dat vol zware metalen zit. De traditionele zuiveringsinstallaties zouden niet zijn toegerust op reiniging van die stoffen.
De autoriteiten becijferden dat ruim 280 miljoen Chinezen vervuild drinkwater consumeren (aanvankelijk waren dat er  700 miljoen maar ze hebben de cijfers opeens bijgesteld). Ieder jaar zouden er 190 miljoen mensen ziek worden van vervuild water en er 60 duizend doden vallen. Dat schreeuwt om actie zou je zeggen. In 2011 besloot de Chinese overheid dan ook om over een periode van vijf jaar zo’n 46 miljard dollar te investeren in waterzuivering. Bovendien kreeg de sector toestemming om ook private (buitenlandse) fondsen aan te trekken.
Een deel van dat geld wordt gestopt in de transformatie van zout naar zoet water (ontzoutingsinstallaties). China's zoetwatervorraad is zeer beperkt maar de vraag naar schoon water in China zal naar verwachting tot 2030 zal stijgen met 63 procent. En het overige deel van de investeringen is dus bedoeld voor de aanpak van de sterk vervuilde rivieren

En voor crisismanagement. Al laat dat zwaar te wensen over, zo durven nu ook wetenschappers en waterexperts in alle openheid te verkondigen. De wetenschapper Li Fenting pleitte onlangs voor de oprichting van speciale crisiscentra in het land, met bijzondere bevoegdheden, die direct actie kunnen ondernemen als er een ongeluk plaatsvind. Zoals bijvoorbeeld onlangs nog, toen de watervoorziening in de stad Fuyang werd bedreigd omdat er een truck met een giftige lading tetrachlorethaan in de Fuchinrivier terecht was gekomen. Of zoals driekwart jaar geleden, toen er opeens tienduizend dode en geinfecteerde varkens in de Huangpu rivier in Shanghai ronddreven. Volgens de lokale autoriteiten kwam de kwaliteit van het drinkwater daardoor echter niet in gevaar (!). Je kan je afvragen hoe goed die kwaliteit dan eigenlijk is...

En hoe staat het er nu voor in het dorp Huaidehua van Shen Keyi, na de aangekondigde Grote Schoonmaak? Daar wacht men, ondanks alle toezeggingen, nog steeds op actie. De sfeer onder de dorpelingen is er inmiddels niet beter op geworden. ‘Een aantal van hen is na alle publiciteit vooral bang dat hun kinderen zo zijn gestigmatiseerd, dat ze nooit meer een huwelijkspartner zullen vinden’, aldus de schrijver.