Hoe keukenazijn mensenlevens redt
Het kan echt: met keukenazijn een voorstadium van baarmoederhalskanker ontdekken en de ziekte met vloeibare stikstof de kop indrukken. In derdewereldlanden betekent het de redding van tienduizenden levens.
De gynaecoloog Lex Peters (68) werkte eind jaren zeventig als tropenarts in Kenia. Daar zag hij vreselijke uitzaaiingen. Vrouwen met baarmoederhalskanker liepen rond met bloedende en stinkende gezwellen. Ze werden geweerd uit de gemeenschap en leefden geïsoleerd.
Peters: 'Ik dacht: dat moet echt anders en ben op zoek gegaan naar een eenvoudige en goedkope behandelingsmethode.'
Veertien jaar geleden, Peters was toen als gynaecoloog en hoogleraar verbonden aan het LUMC, richtte hij de Female Cancer Foundation (FCF) op. De organisatie is inmiddels actief in Indonesië, Bangladesh, Nepal, Oeganda, Malawi, Ethiopië en Kenia. Maar daar blijft het niet bij. Peters: 'Mijn droom is: baarmoederhalskanker de wereld uit!'
Het is geen grootspraak. Baarmoederhalskanker wordt veroorzaakt door het Papillomavirus, ofwel het wratvirus dat seksueel overdraagbaar is. Mits je er op tijd bij bent is de afwijking die veroorzaakt wordt door het virus, te genezen.
Nu sterft er op de wereld iedere twee minuten een vrouw aan de vreselijke ziekte; 85 procent van de sterfgevallen vindt plaats in derde wereldlanden. Met de See&Treat methode van Peters, die ook makkelijk toepasbaar is in verafgelegen gebieden of sloppenwijken, kan dat percentage fors omlaag. 'Wij kunnen ook de allerarmsten helpen.'
Hoe werkt de See&Treat-aanpak?
Peters: 'Onrustige cellen, zoals ook cellen die besmet zijn met het Papillomavirus, bevatten veel eiwitten. Als eiwitrijke-cellen in aanraking komen met azijn, kleuren ze wit.Door de baarmoederhals aan te stippen met keukenazijn kan je onrustige cellen dus detecteren. Door die vervolgens te behandelen met vloeibare stikstof, zoals ook wordt gedaan bij wratten, sterven ze af. Het is in vijftien minuten gebeurd; deze behandeling kan zelfs preventief werken.
De vrouwen die open staan voor onze aanpak worden eerst getest, indien nodig behandeld en ze krijgen ook voorlichting over de risico's en het voorkomen van baarmoederhalskanker. Daarna kunnen ze naar huis, gezond en wel.
Hoe belangrijk is die directe behandeling?
Die is cruciaal want vergis je niet. Voor arme vrouwen in ontwikkelingslanden is het al een grote stap om zich te laten screenen door een medisch team. Velen hebben daarvoor zelfs toestemming van hun man nodig. En ze moeten vaak van ver komen, met jonge kinderen. Als je een behandeling zou uitstellen, ben je ze kwijt.
Zijn er ook risico's aan de behandeling?
Peters: 'Nee want de See&Treat methode is vrijwel pijnloos en kent nauwelijks bijwerkingen en complicaties. De behandeling probeert risico's juist uit te sluiten. Want als het papillomavirus toeslaat en de vrouwen echt ziek worden, is het te laat en zijn ze ten dode opgeschreven. Zij hebben niet de middelen of de faciliteiten om een operatie te ondergaan of om medicijnen te slikken.
Door armoede en ondervoeding lopen vrouwen in ontwikkelingslanden een grotere kans dat het virus zich ontwikkelt omdat ze een zwakker immuunsysteem hebben. Vrouwen in Nederland hebben doorgaans een sterk immuunsysteem dat het virus zelf kan bestrijden.
Moet de FCF veel wantrouwen overwinnen, in nieuwe gebieden?
Om een goed programma op te zetten zijn we afhankelijk van lokale hulporganisaties, overheden en ziekenhuizen. Zo ook in Bangladesh waar ik te maken kreeg met een Minister van Volksgezondheid die meer vertrouwen had in het maken van uitstrijkjes en laboratoriumonderzoek.
Ze was ook bij een lezing die ik gaf voor stakeholders. Opeens viel de elektriciteit uit; dat gebeurt bijna dagelijks in het land. Ik zei: 'Voor de See&Treat-methode is geen elektriciteit nodig. Het behandelend team heeft genoeg aan een zaklantaarn om te kunnen zien of cellen in de baarmoederhals wit kleuren en om ze goed te kunnen aanstippen.' Dat trok de minister over de streep. We hebben nu haar goedkeuring en medewerking.'
Als het zo simpel is waarom laten wij in Nederland dan wèl een duur uitstrijkje maken?
Om overbehandeling te voorkomen. Niet alle onrustige cellen hoeven zich te immers te ontwikkelen tot kanker. In Nederland wordt doormiddel van het wegnemen van een stukje weefsel, onderzoek gedaan in het laboratorium om te kijken hoe groot de kans is dat een afwijking in de loop der tijd kwaadaardig kan worden. Maar die luxe kunnen veel vrouwen in ontwikkelingslanden zich niet permitteren.'